مقدمه: شایعه یا واقعیت؟
«مکمل بدنسازی عقیم می‌کند» جمله‌ای است که در باشگاه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بارها شنیده می‌شود. از طرفی، بسیاری از ورزشکاران برای افزایش حجم عضلات، کاهش زمان ریکاوری و بهبود عملکرد ناچار به استفاده از مکمل هستند. در این مقاله به زبان ساده و علمی بررسی می‌کنیم که کدام ترکیبات واقعاً برای باروری مردان و زنان خطرسازند و چطور می‌توان ایمن و به طور صحیح مکمل مصرف کرد. هدف این متن، پاسخ دقیق و مستند به پرسش‌های زیر است:
- آیا استروئیدهای آنابولیک باعث ناباروری می‌شوند؟
- مصرف کراتین، پروتئین وی یا گینر چه اثری بر کیفیت اسپرم دارد؟
- کدام عوامل جانبی (شدت تمرین، دمای بیضه، پوشش نامناسب) باروری را تهدید می‌کنند؟
- چگونه مکمل اصل را از نوع تقلبی تشخیص دهیم و دوز ایمن را انتخاب کنیم؟
استروئیدهای آنابولیک؛ متهم ردیف اول ناباروری
مطالعات مکرر نشان داده‌اند که استفاده خودسرانه و طولانی‌مدت از استروئیدهای آنابولیک (AAS) محور هیپوتالاموس–هیپوفیز–بیضه را مختل کرده و سبب کاهش ترشح LH و FSH می‌شود؛ در نتیجه تولید تستوسترون درون‌زا و اسپرم‌سازی به‌شدت افت می‌کند.
به‌علاوه، گزارش‌های بالینی کاهش اندازه بیضه، اختلال نعوظ و کاهش میل جنسی را تأیید کرده‌اند. خبر خوب اینکه پس از قطع مصرف، در اغلب موارد طی ۶ تا ۱۲ ماه تعداد اسپرم رو به بهبود می‌رود و حتی تا سه سال بعد به سطوح نزدیک به طبیعی می‌رسد.
تستوسترون خارجی؛ شمشیری دو لبه
تزریق یا مصرف خوراکی ترکیبات حاوی تستوسترون در کوتاه‌مدت موجب افزایش قدرت و توده عضلانی می‌شود؛ اما همین هورمون با مکانیسم بازخورد منفی تولید طبیعی‌اش را مهار کرده و ریسک ناباروری را بالا می‌برد.
در زنان، تستوسترون اضافی به نامنظمی قاعدگی، آکنه و هیرسوتیسم می‌انجامد و احتمال بارداری را کم می‌کند. بنابراین مصرف هرگونه فرآورده حاوی تستوسترون باید تنها با نسخه پزشک و دوره‌های کوتاه باشد.
کراتین: بی‌گناه تا حد مجاز
کراتین مونوهیدرات یکی از ایمن‌ترین و پُر مطالعه‌ترین مکمل‌هاست. سازمان بهداشت جهانی مصرف روزانه ۳–۵ گرم را برای افراد سالم بی‌خطر دانسته و عارضه قطعی بر باروری گزارش نکرده است.
اما زیاده‌روی در مصرف (دوزهای >۲۰ گرم در روز یا دوره‌های بسیار طولانی) فشار اضافی بر کلیه‌ها وارد می‌کند و به‌طور غیرمستقیم می‌تواند تعادل الکترولیت و عملکرد هورمونی را برهم بزند. اگر سابقه بیماری کلیوی دارید یا در «دوره کات» دچار کم‌آبی می‌شوید، مصرف کراتین را محدود یا با پزشک مشورت کنید.
گینر و مکمل‌های پروتئین: مراقب ترکیبات پنهان باشید
گینرها ترکیبی از کربوهیدرات سریع، پروتئین و گاهی کراتین یا اسیدهای آمینه‌اند. به‌خودی‌خود اثر منفی ثابت‌شده‌ای بر باروری ندارند، اما دو ریسک مهم را باید جدی بگیرید:
- اصالت محصول: افزودن غیرقانونی استروئیدها به برخی پودرهای تقلبی متأسفانه در بازار دیده شده است.
- دوز بالای قند ساده: افزایش وزن بیش از حد و مقاومت به انسولین می‌تواند توازن هورمونی را به‌هم بزند و کیفیت اسپرم را پایین بیاورد.
در نتیجه خرید از برندهای معتبر، بررسی برچسب اصالت وزارت بهداشت و مشورت با متخصص تغذیه ضروری است.
تأثیر شدت تمرین و دمای بیضه
حتی بدون مصرف مکمل، تمرینات فوق‌سنگین (بیش از دو ساعت مداوم) و پوشیدن شلوارهای تنگ از جنس پلاستیک، دمای بیضه‌ها را افزایش و تعداد اسپرم را کاهش می‌دهد.
ورزش منظم با شدت متوسط، به‌ویژه تمرینات هوازی تناوبی، با بهبود حساسیت انسولین، کاهش توده چربی و تنظیم محور هورمونی به افزایش باروری کمک می‌کند. بنابراین شدت و مدت تمرین باید متناسب با سطح آمادگی باشد.
کیفیت اسپرم؛ شاخص نهایی سلامت باروری
شاخص‌های کلیدی در آنالیز اسپرم عبارت‌اند از حجم، شمارش (concentration)، تحرک و مورفولوژی. کاهش هرکدام می‌تواند شانس باروری را پایین بیاورد. داروهای رایج دیگری مانند NSAIDها، شیمی‌درمانی و حتی دوزهای بالای ایبوپروفن نیز می‌توانند موقتاً اسپرم را ضعیف کنند.
اگر در حال مصرف هرگونه داروی مزمن هستید، پیش از شروع برنامه مکمل با متخصص ارولوژی مشورت کنید و آزمایش سمینال را هر ۶ ماه تکرار کنید.
راهنمای مصرف ایمن مکمل‌ها
نتیجه‌گیری: مکمل بدنسازی، دشمن باروری نیست … اگر درست مصرف شود
- استروئیدهای آنابولیک و تستوسترون خارجی مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده باروری‌اند.
- کراتین، وی و گینرهای استاندارد در دوز معمول خطری برای ناباروری ندارند.
- تمرین هوشمند، تغذیه متعادل و پایش پزشکی سه ضلع مثلث ایمنی هستند.
- برای خرید مکمل‌های اصل، به داروخانه آنلاین ای فارما اعتماد کنید و از تخفیف ویژه کاربران این مقاله بهره‌مند شوید.
